बद्धकोष्ठता दूर करण्यासोबतच, त्रिफळा चूर्णाचा वापर आयुर्वेदात अनेक आजार बरे करण्यासाठी केला जातो. हे घरी बनवणे देखील सोपे आहे. जाणून घेऊया त्रिफळाचे फायदे आणि ते बनवण्याची पद्धत.
त्रिफळा चूर्ण आयुर्वेदाचं सार आहे असं म्हटलं तर चुकीचं ठरणार नाही. आयुर्वेदात सर्वात जास्त वापरली जाणारी औषधी म्हणजे त्रिफळा चूर्ण. हे अनेक प्रकारच्या औषधी वनस्पतींचे मिश्रण करून तयार केले जाते. यामुळे अनेक प्रकारचे आजार दूर होतात आणि शरीर निरोगी होते.
म्हणूनच त्रिफळा पावडरचा वापर आयुर्वेदात केला जातो. ह्या पावडरवर जास्तीत जास्त संशोधन झाले आहे. हे घरी देखील बनवता येते. ह्या लेखात त्रिफळाचे फायदे आणि त्रिफळा चूर्ण घरी कसे बनवायचे याबद्दल जाणून घेऊया.
त्रिफळा चूर्णाचे घटक
त्रिफळा चुर्णाला पॉली हर्बल असेही म्हणतात. त्यात आमला (एम्ब्लिका ऑफिशिनालिस), बहेडा (टर्मिनलिया बेलिरिका) आणि हरिताकी (टर्मिनेलिया चेबुला) यांचा समावेश आहे. कार्बोहायड्रेट्स व्यतिरिक्त, जीवनसत्त्वे, खनिजे, सोडियम, आहारातील फायबर, शक्तिशाली अँटिऑक्सिडेंट गॅलिक ॲसिड, चेब्युलिक ॲसिड आणि चेब्युलिनिक ॲसिड देखील त्यात आढळतात.
बायोएक्टिव्ह फ्लेव्होनॉइड्स जसे की क्वेर्सेटिन आणि ल्युटोलिन, सॅपोनिन्स, अँथ्राक्विनोन, अमिनो ॲसिड, फॅटी ॲसिड्स देखील आढळतात. त्यात अँटिऑक्सिडेंट, दाहक-विरोधी, गॅस्ट्रिक हायपरॲसिडिटी कमी करणे, अँटीपायरेटिक, वेदनशामक, अँटी-बॅक्टेरियल, अँटीम्युटेजेनिक गुणधर्म आहेत. त्यात हायपोग्लायसेमिक, अँटीकॅन्सर, हेपॅटोप्रोटेक्टिव्ह, केमोप्रोटेक्टिव्ह, रेडिओप्रोटेक्टिव्ह देखील आढळतात. आता जाणून घ्या त्रिफळा चूर्ण किती फायदेशीर आहे
गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल समस्यांसाठी त्रिफळा
त्रिफळा अन्नाचे योग्य पचन आणि शोषण देखील करू शकते. सीरम कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करू शकते. रक्ताभिसरण सुधारू शकते. पित्त नलिका आराम करू शकता. हे होमिओस्टॅसिस राखू शकते. त्रिफळा जठरांत्रीय आरोग्यासाठी त्याच्या वापरासाठी प्रसिद्ध आहे. त्रिफळाचे जलीय आणि अल्कोहोल-आधारित अर्क दोन्ही अतिसार थांबवतात.
लोकांवर आवळ्याचा प्रभाव चांगला होतो. या उपचारामुळे बद्धकोष्ठता कमी झाली, श्लेष्माच्या उत्पादनात सुधारणा, ओटीपोटात दुखणे, हायपर ॲसिडिटी आणि पोट फुगणे असे त्रास कमी झाले.
त्रिफळा चूर्ण ताण कमी करते
प्राण्यांच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की त्रिफळा सर्दी-प्रेरित तणावापासून संरक्षण करते. तणाव-प्रेरित वर्तनातील बदल आणि जैवरासायनिक बदल जसे की लिपिड पेरोक्सिडेशन आणि कॉर्टिकोस्टेरॉन वा आरqची वाढलेली पातळी. त्याचे अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म तणाव कमी करण्यास सक्षम आहेत.
डायबिटीसमध्ये देखील फायदेशीर आहे
लठ्ठ उंदरांना 10 आठवडे त्रिफळा देण्यात आला. त्यामुळे शरीरात चरबी जमा होते, वजन कमी होते. तसेच कोलेस्टेरॉल, ट्रायग्लिसराइड्स आणि लो-डेन्सिटी लिपोप्रोटीन कोलेस्टेरॉल कमी झाले. मधुमेहावरील औषधांसोबत त्रिफळाचे सेवन केल्याने रक्तातील साखरेची आणि उपवासाच्या सीरम इन्सुलिनची पातळी देखील कमी होते. जागतिक लठ्ठपणाची महामारी पाहता, संबंधित आरोग्य ओझे कमी करण्यासाठी अधिक उपचार पर्यायांची आवश्यकता आहे.
त्रिफळा चूर्ण हृदयासाठी फायदेशीर
या अभ्यासात त्रिफळाचे हायपरकोलेस्टेरेमिक आणि हायपोलिपिडेमिक प्रभाव नोंदवले गेले. गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्ट आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणालीतील असंतुलन सुधारण्यासाठी त्रिफळा एक उपयुक्त औषधी वनस्पती असल्याचे मानले जाते.
अशा पद्धतीने तुम्ही त्रिफळा चूर्ण घरीही तयार करू शकता
त्रिफळा चूर्ण बनवण्यासाठी तीन प्रकारच्या औषधी वनस्पतींचा वापर केला जातो. हे हरड, बहेडा आणि आवळा आहेत.
- त्रिफळा चूर्ण बनवण्यासाठी 1 भाग हिरडा, 2 भाग बहेडा आणि 3 भाग आवळा घ्या.
- पावडर बनवण्यासाठी हे तिन्ही पुष्कळ वाळलेले असणे आवश्यक आहे.
- कोरडे सुकल्यावर तुम्ही त्यात असलेले कर्नल सहज काढू शकता आणि त्यांना वेगळे करू शकता.
- आता हे तीन घटक पावडर करण्यासाठी तयार आहेत. आता या तिन्हींना बारीक वाटून त्यांची पावडर बनवा.
- घ्या तुमची त्रिफळा पावडर तयार आहे. ही पावडर हवाबंद डब्यात ठेवा.
- दररोज रात्री झोपण्यापूर्वी 1 चमचा त्रिफळा चूर्ण कोमट पाण्यासोबत घ्या.
