वजन कमी करण्याचे घरगुती उपाय – Vajan Kami Karnyache 10 Upay

वजन कमी करण्याचे घरगुती उपाय – आजकालची जीवनशैली व खाण्याच्या नवीन पद्धती यामुळे अन्नपचनावर परिणाम होत आहे व चरबी वाढून स्थूलपणा येत आहे. शारीरिक कष्टाचा अभाव, व्यायाम न करणे, जास्त बैठी कामे आणि जिभेचे चोचले पुरवता पुरवता पोटाचा घेर, कंबर, दंड -मांड्या सगळेच फुगत फुगत गलेलठ्ठपणा आणि चरबीयुक्त शरीर झाले आहे.

घरातील सकस सात्विक पोषक आहार मागे पडुन त्याची जागा आता कधीही हॉटेलिंग तसेच बाहेरचे स्नॅक्स पदार्थ खाण्याने घेतली आहे. भूक लागली की संध्याकाळी मुलाबाळांना घेऊनच बाहेर हातगाडीवर किंवा हॉटेलमध्ये खायला जाणे ही संस्कृती उदयास येत आहे. ज्यामध्ये चायनीज, मंचुरियन, शेजवान, पाणीपुरी, दाबेली, सँडविच समोसे, वडापाव, भजी ,पाव भाजी, तवा पुलाव, डोशाचे वेगवेगळे प्रकार कुठल्याही नाक्यावर अथवा चौकांमध्ये अगदी सहज उपलब्ध होत आहेत.

Image One 1

बरेचसे लोक संध्याकाळ झाली की अशा नाक्यांवर लावलेल्या फास्ट फुड्सच्या गाडींच्या खाऊगल्लीत जमा होतात. झटपट पोट भरणे व पोटाला आधार लागणे याकरता हा अल्पोपहार बरेच लोक बाहेरच घेणे पसंत करतात.  गाडीवाल्याचा पदार्थांची व हातच्या चवीची स्तुती करत करत अगदी सवयीने त्याचे गिर्‍हाईक बनतात. मात्र याच काही सवयीमुळे आपल्या शरीराला अपाय होत असतो. या सर्वांचा दुष्परिणाम म्हणजे लठ्ठपणा व वजन वाढणे !

वजन वाढण्याची कारणे

Image Two 1

वजन कमी करण्याचे घरगुती उपाय जाणण्या अगोदर कारणांचा आढावा घेवू-

  • ज्या प्रमाणे अगदी एका रात्रीत वजन वाढत नाही, तसेच ते अगदी रात्रीतच घटवताही येत नाही.
  • आपल्या आहाराबाबतच्या चुकीच्या सवयी, तसेच जेवनाच्या बदलत्या वेळा, जास्त काळ उपाशी राहणे किंवा दोन जेवनांमध्ये जास्त अंतर राहणे यामुळे पोटातील भुकेचा अग्नी मंद होत जातो.
  • वजन वाढण्याची समस्या ही आपल्या आहार, दिनचर्येशी संबंधित असते, आपण आहारामध्ये जास्त स्निग्ध पदार्थ किंवा चरबीयुक्त पदार्थ व कार्बोहायड्रेट जास्त असलेले पदार्थ सेवन केल्यामुळे वजन वाढते.
  • शाकाहारी लोकांच्या जेवणामध्ये भात, बटाटा बेसनाचे पदार्थ यांचे अति प्रमाणात सेवन तसेच मांसाहारी लोकांच्या जेवनामध्ये जास्त प्रमाणात चरबी असलेल्या पदार्थांचा समावेश यामुळे वजन वाढत असते.
  • आपण काही पदार्थ फेवरेट म्हणुन पुन्हा पुन्हा एक सारखे खात असतो, ज्यामुळे जठराग्नी मंदावतो व पचनात बिघाड होऊन चरबी वाढते.
  • काही लोकांना नुसताच वरण-भात खावेसे वाटते, तर काही लोकांना दिसाआड नॉनव्हेजची चटक लागते.तेच तेच पदार्थ पुन्हा पुन्हा खाल्ल्यामुळे शरीरातील पचनक्रिया मंद होते सकस व चौरस आहार न घेतल्यामुळे जठराग्नी शमतो.
  • जठराग्नी मंद होऊ नये याकरता आठवड्याच्या आठ दिवसांना आठ प्रकारचा आहार असायला हवा. ज्यामध्ये शाकाहारी व्यक्ती असेल तर त्यांनी जेवणामध्ये चौरस आहार घ्यावा. पालक, चुका, चवळी, शेपू अशा पालेभाज्यांचा व ऋतुंमध्ये मिळणार्‍या रानभाज्यांचा आहारात भरपूर प्रमाणात समावेश करण्यात यावा.
  • रोजच्या जेवनाच्या ताटात १ पालेभाजी, फळ भाजी,  कडधान्यांच्य‍ उसळी, सलाड, वेगवेगळ्या धान्याच्या भाकरी किंवा  चपाती, आमटी, वरण-भात हे पदार्थ चौरस आहारा मध्ये मोजली जातात.
  • जेवणासोबत एखादे फळ खाणे सुद्धा महत्वाचे आहे.
  • दररोजच्या जेवनामध्ये भाज्यांचा क्रम बदलला पाहिजे. त्याच त्या भाज्या खाणे चुकीचे असते.
  • मांसाहार करणाऱ्या लोकांच्या बाबतीतही जेवणाच्या व आवडत्या पदार्थांचा अालटून-पालटून आहारात समावेश करण्यात यावा.
  • मटन ,मांस, मच्छी, चिकन, अंडी, प्रॉन मासे अशा प्रकारच्या पदार्थांना आलटून-पालटून खाल्ले पाहिजे. अनेक लोकांना एक पदार्थ आवडतो म्हणून ऊठसूट तोच पदार्थ बनवणे व खाणे चुकीचे असुन पचन यंत्रणेवर दबाव आणते.
  • शाकाहारी असो किंवा मांसाहारी असो एकच पदार्थ पुन्हा पुन्हा आठवडाभरात पुनरावृत्ती करू नये.
  • बऱ्याच लोकांना पोटामध्ये ब्लोटिंग होत असते ज्यामध्ये पोट फुगून येते. काही लोकांना दररोज ब्लोटिंग होत असते त्याचे कारण म्हणजे व्यायामाचा अभाव व पोटाला तडक लागेपर्यंत खाणे. याकरता आपल्याला जेवढी भूक आहे त्यापेक्षा चार घास कमी खावे.
  • जंकफुड,फास्टफुडचा रोज आहारात समावेश केल्याने देखील चरबी वाढते.

वजन कमी करण्यासाठी काही टिप्स

Image Three 1
  • जेवणानंतर बडीशेप आणि साखर समप्रमाणात घेऊन चावून खावे. यामुळे अन्नपचन चांगले होते.
  • गॅसची समस्या निर्माण होत असेल तर ओव्याचा आहारात समावेश करावा.

ओव्याचे फायदे जाणून घ्या इथे : गुणकारी ओव्याचे जाणून घ्या हे फायदे

  • वजन कमी करण्याकरता सकाळी उठल्यानंतर रोज एक ग्लास कोमट पाणी प्यावे. पाण्यामध्ये आपण मध व लिंबू पिळून टाकू शकता. कोमट पाण्याने पचनक्रिया सुधारते व अन्नपचनाच्या वेग वाढतो व चरबी देखील वितळू लागते.
  • घरगुती उपायांमध्ये अन्न शिजवताना हिंगाचा जास्त प्रमाणात वापर करावा.
  • पोटामध्ये ब्लोटिंग झाले तरी वजन वाडते . याकरता हिंग, सोडा व गरम पाणी प्यावे.
  • जेवताना घासांमध्ये कधीही पाणी पिऊ नये.
  • जेवणानंतर अर्धा ते एक तासानंतर पाणी प्यावे.
  • पोटात सतत गॅस ऍसिडिटी होत असेल तरी लठ्ठपणा येतो याकरता सैंधव मिठाचा आपल्या आहारामध्ये समावेश असायला हवा. 
  • वजन कमी करण्याकरता एक चमचा जिरे एक ग्लास पाण्यामध्ये रात्रभर भिजवून ठेवावे. सकाळी उठून हे पाणी प्यावे व जिरे चावून चावून खावेत.
  • जेवणामध्ये लिंबाचा समावेश करावा. लिंबामुळे पचनक्रिया वेग घेते व अन्नपचन चांगले होते.
  • तळलेले पदार्थ, मसालेयुक्त भाज्या आणि बेकरी प्रोडक्ट्स असे पदार्थ खाणे टाळले पाहिजे. कारण यामध्ये असलेल्या अतिरिक्त तेल व स्निग्ध पदार्थांमुळे वजन वाढण्यास हातभार लागतो.
  • दिवसातुन किमान ३ लीटर पाणी प्यावे.
  • फायबरयुक्त पदार्थ जसे काकडी,कांदा,कोशींबीर,गाजर बीट यांचा आहारात समावेश करावा.
  • अळशीच्या बिया १ चमचा रोज खाव्यात याणे वजन नियंत्रणात येण्यास मदत होते.
  • पॅकेज फुड खाणे बंद करावे.
  • वजन वाढवणारा ठोस आहार जसे भात, तुरडाळ, मैद्याचे पदार्थ खाणे बंद करावे.

वजन कमी करण्याचे घरगुती उपाय व्यायाम

Image Four 1

वजन कमी करण्यासाठी व्यायामसारखा दुसरा चांगला पर्याय नाही. दररोज सकाळी कमीत कमी 20 ते 25 मिनिटे शरीराला थकवणारे व्यायाम केले पाहिजे.

तुम्ही दररोज सूर्यनमस्कार किमान 25 सुर्यनमस्कार घालणे, सर्व प्रकारची योगासने करणे, अनुलोम- विलोम प्राणायाम करणे, रोज 10-15 मिनिटे कपालभाती करणे,अॅरोबिक्स करणे, झुम्बा करणे, जिममध्ये जाऊन व्य‍ायाम करणे यापैकी कोणत्याही प्रकारचा व्यायाम दिवसाला सकाळी किमान 20 ते 25 मिनिटे नियमित केला पाहिजे. ज्यामुळे शरीरातील अवयवांना व्यायाम मिळतो व त्यांचे कार्य सुरळीत राहण्याकरता व्यायाम केल्यामुळे लवकर चरबी वितळण्याकरता सकारात्मक परिणाम होतात.

  • योगासने

योगासनात श्वासावर लक्ष केंद्रित करून अगदी सावकाशपणे करण्याची व्यायामाची पद्धत आहे. योगासनांमुळे वजन कमी करण्यासाठी लाभ होतो तसेच अनेकप्रकारे आजारांशी लढणारी रोगप्रतिकारक शक्ती देखील वाढते. कपालभाती प्राणायाम, अनुलोम-विलोम, तसेच योगासनांचे काही बैठे उभे व पाठीवर -पोटावर झोपून करण्याचे प्रकार आहेत, ज्यामध्ये वृक्षासन, ताडासन, मयूरासन, भुजंगासन, सर्वांगासन, विपरीत करणी, हलासन, गरुडासन, वृश्चिकासन, नौकासन या सारख्या आसनांचा सराव केल्यामुळे योगासनांमध्ये वजन कमी करण्यासाठी प्रभावी उपचार होतो. योगासनं केल्यामुळे शरीराच्या सर्वच अवयवांवर परिणाम होत असतो, तसेच इतर गंभीर आजार जसे रक्तदाब, मेंदूचे आजार, हृदयविकार या आजारांमध्ये देखील योगासन केल्याने लाभ मिळतो.

  • जोर-बैठका

पारंपारिक व कुस्ती आखाड्यांमध्ये केला जाणारा हा व्यायामाचा प्रकार अनेक लोक घरी देखील करत असतात. उठाबशा काढणे, जोर-बैठका काढणे यासारख्या व्यायामाने देखील शरीर पिळदार होऊन वजन कमी करण्याकरता लाभ मिळतो.

  •  झुंबा

झुंबा हा आता नवीन प्रकार भारतामध्ये व्यायामाकरता सुरु झाला आहे. चांगल्या संगीताच्या बिट्स वर झुम्बा चे व्यायाम प्रकार करून घेतले जातात. ज्यामध्ये हात-पाय कमर यांना लवचिक बनवता येते. शहरांमध्ये आता झुंबा क्लासेस देखील घेतले जात असतात.

  • अॅरोबिक्स

अॅरोबिक्स काही दशकांपासून प्रचलित असलेला व्यायामाचा प्रकार आहे, ज्यामध्ये देखील म्युझिक सिस्टम लावून व्यायाम केला जातो. बिट्स पकडून व्यायामाच्या स्टेप्स सांगितल्या जातात. जागच्या जागी अॅरोबिक्सद्वारे थकवण्याचा व्यायाम करुन घेतला जातो.

  • दोरउड्या

दोरीच्या साह्याने दोरउड्या मारुन देखील सर्वांगाचा चांगला व्यायाम होतो. यामध्ये पूर्ण शरीर उचलले जाते त्यामुळे चरबी असणार्‍यांनी दोरउड्यांचा व्यायाम निश्चित करावा.

  • जॉगिंग/ मॉर्निंग वॉक

अनेक लोक पहाटे उठून जॉगिंग करतात, जॉगिंग हा देखील उत्तम व्यायामाचा प्रकार आहे. यामुळे आपल्या पायाच्या स्नायूंना बळकटी येते तसेच सकाळी उठून स्वच्छ व मोकळ्या हवेमध्ये संचार केल्यामुळे ऑक्सिजनचा पुरवठा चांगल्या प्रमाणात होतो ज्यामुळे ह्रदय व फुफ्फुसाचे आरोग्या चांगले राहते तसेच शरीर स्वस्थ व निरोगी राहते.

  •  सायकलिंग

बरेचसे लोक सायकलिंगचा व्यायामाकरता उपयोग करतात. सायकलिंग हा पारंपारिक व्यायामाचा प्रकार आहे. सायकलिंगचा देखील भरपूर फायदा शरीराला होतो.

  • जिम

आज-काल अगदी छोट्या छोट्या शहरांमध्ये देखील सुसज्ज उपकरणांनीयुक्त जिम सुरू झाले आहेत. जिममध्ये आधुनिक उपकरणांद्वारे स्नायूंच्या मजबुतीकरता व्यायाम करून घेतले जातात. यामुळे योग्य वजन राहण्याकरता कस्टमाईझ पद्धतीने व्यक्तिपरत्वे व्यायाम करवुन घेतला जातो. जिममधील इन्स्ट्रक्टरने सांगितल्याप्रमाणे सगळ्या सूचनांचे पालन केल्यास आपल्याला अगदी काही महिन्यांमध्ये आपल्या शरीरातील परिवर्तन दिसून येते. वजन कमी करण्यासाठी आज-काल सगळ्यात जास्त जिमला प्राधान्यक्रम दिला जातो.

वजन कमी करण्यासाठी आहार कसा असावा ?

Image Five
  • वजन कमी करण्यासाठी आहारामध्ये स्निद्ध पदार्थ व कार्बोहायड्रेटचे पदार्थ कमी खावे.
  • आहारातील तेलकट,तळणाचे व तळलेल्या पदार्थांचे सेवन कमी प्रमाणात करावे.
  •  चरबी निर्माण करतील अशा पदार्थांचे सेवन कमी करावे.
  • मीठ,साखर,मैदा या आधुनिक पांढर्‍या विष मानल्या जाणार्‍या या तीन पदार्थांचा कमीत कमी वापर आपल्या आहारामध्ये करावा.
  • लठ्ठपणा वाढण्याचे अजून एक कारण आहे ते म्हणजे जास्त प्रमाणात झोप घेणे. प्रमाणापेक्षा जास्त झोप घेतल्यामुळे पचनक्रियेवर त्याचा परिणाम होतो व अन्नाचे पचन न होता अन्न पोटात जमा होते व चरबीत वाढ होते व वजन वाढते.
  • रोजच्या आहारामध्ये जास्तीत जास्त फायबर युक्त पदार्थांचा समावेश करण्यात यावा.फळे आणि सलाडमध्ये फायबरचे प्रमाण जास्त असते.
  • सकाळची सुरुवात चहा, कॉफी ऐवजी दुध किंवा चांगल्या व ताज्या फळाच्या ज्युसने करावी.
  • रोजच्या जेवणात एक फळ असावे.
  • प्रथिने युक्त आहाराचा समावेश जेवनात असावा.
  • खारवलेले, आंबवलेले पदार्थ जसे लोणची, पापड, मसाले असे पदार्थ खाऊ नये.
  • चरबी वाढवणारे पदार्थ जसे बटाटा, रताळी हे पदार्थ आहारामध्ये कमीत कमी घ्यावे.
  • भाताने देखील लठ्ठपणा वाढण्यास सुरुवात होते.त्यामुळे रोजच्या आहारामध्ये एक वाटी भातापेक्षा जास्त भात खाऊ नये.
  • सारखे हॉटेलमध्ये जेवण करणे टाळावे.
  • रोजच्या जेवणामध्ये कडधान्यांच्या उसळी आणि पालेभाज्यांचा जास्त प्रमाणात समावेश करण्यात यावा.

वजन कमी करण्यासाठी डाएट प्लॅन

16

वजन कमी करण्यासाठी संतुलित पोषण तत्व असलेले डायट फॉलो करणे आवश्यक असते. मोजके पण सर्वगुणसंपन्न पदार्थ  आपल्या रोजच्या आहारात असणे गरजेचे असते. शरीराला त्याचा फायदा होतो. रोजच्या जेवनात सकाळची न्याहारी पोटभर, दुपारचे जेवन चांगले व सात्विक तर रात्री हलका आहार असावा.

  • सकाळच्या नाश्त्यामध्ये -उपीट, शिरा, थालीपीठ, कच्च्या भाज्याचे सँडविच, दूध, फळांचा ताजा ज्युस, पोहे, अशा सात्विक पदार्थांचा समावेश असावा.
  • दुपारच्या जेवनामध्ये- वरण भात, आमटी, कडधान्याच्या उसळी, हिरवी पालेभाजी, सलाड, ताक, लिंबू,कांदा, दही,  या पदार्थांचा समावेश आहारात करण्यात यावा. मात्र कोणत्याही गंभीर आजार असलेल्या रुग्ण व्यक्तीला आहारतज्ज्ञांच्या सल्ल्यानुसार डायट प्लॅन करुन घ्यावा.
  • रात्रीच्या जेवनामध्ये- हलका आहार ज्यात कण्यांची खिचडी, रवा, सहज पचणारे भाज्यांचे सुप घ्यावे.

पुरुषांच्या तुलनेत स्त्रियांना कमी कॅलरीयुक्त आहार लागतो. मात्र स्तनदा व गरोदर महिलांना जास्त पोषक आहार लागतो. त्यामुळे महिला व पुरुषांच्या डायट प्लॅनमध्ये फरक असतो.

वजन कमी करण्यासाठी संपूर्ण डाएट प्लॅन पाहा इथे : वजन कमी करण्यासाठी आहार तक्ता

वजन कमी करण्यासाठी आयुर्वेदिक औषधे

15

वजन कमी करण्यासाठी अनेक आयुर्वेदिक औषधांचा वापर पूर्वापार करता येईल आला आहे.

  • दालचिनी

दालचिनीचा वापर प्राचीन काळापासुन वजन कमी करण्यासाठी केला जातो. ज्या लोकांना वाढत्या वजनाचा त्रास होत आहे व लठ्ठपणामुळे चालणे वगैरे शक्य होत नाही अशा लोकांनी रोज सकाळी ब्रेकफास्ट करण्याअगोदर एक ग्लास पाण्यामध्ये अर्धा चमचा दालचिनी उकळून ते पाणी रोज नियमितपणे प्यायल्यास आपल्याला वजन वाढीच्या समस्येवर फायदा होईल व आपले वजनही नियंत्रणात येईल.

  • बदाम

वजन कमी करण्यासाठी भिजलेले बदाम उपयुक्त असतात. बदामामध्ये भरपूर प्रमाणामध्ये फायबर असतात. बदाम खाल्ल्यामुळे भरपूर वेळेपर्यंत भूक लागत नाही. तसेच बदाम खाणाऱ्या व्यक्तींमध्ये गोड, खारट, आंबट, तळलेले असे पदार्थ खाण्याची इच्छा संपून जाते. बदाम भूक नष्ट करणाऱ्या हार्मोन्सला ॲक्टिव्ह करते.

बदाम खाण्याचे अनेक फायदे पाहा इथे : बदाम खाण्याचे फायदे, बदाम कसे आणि किती, कधी खावेत या प्रश्नांची उत्तर देणारा लेख !

  • दुधीभोपळ्याचा ज्युस

दुधीभोपळ्याचा ज्युस रोज प्यायल्यामुळे भुकेचा वेग मंदावतो आणि यामध्ये असलेल्या एनर्जीमुळे शरीरामधील एक्सट्राचे जेवण करण्याची व जास्त जेवण्याची ईच्छा कमी होते. त्यामुळे योग्य आहार घेतला जातो व संतुलित आहार घेतल्यामुळे भूक मंदावून वजन कमी होण्यासाठी याचा फायदा होतो.

  • लिंबूपाणी

लठ्ठपणा कमी करण्याकरता देखील सकाळी उठून लिंबू पाण्याचा नियमित एनर्जी ड्रिंक म्हणुन वापर करतात.  लिंबू पाण्यामुळे शरीर डिटॉक्स केले जाते, म्हणजेच शरीरातील विषारी तत्व लिंबू पाणी प्यायल्यामुळे निघून जातात.  ज्यामुळे शरीर शुद्धी होऊन शरीरातील अतिरिक्त चरबी घटण्यास मदत होते व वजन कमी करण्यात सुद्धा फायदा होतो.

  • ग्रीन टी

 ग्रीन टी प्यायल्याने देखील वजन नियंत्रणात राहते. ग्रीन टी पोटावरील चरबी करण्यात प्रभावीपणे काम करते. रोज तीन वेळा ग्रीन टी नियमितपणे प्यावा.

  • ब्लॅक टी

कोरा चहा व लिंबु हे देखील शरीराला डिटॉक्स करतात ज्यामुळे पोट साफ राहते व मेटॅबॉलिझम सुधारतो.

वजन कमी करण्याकरता ब्लॅक टी उत्तम पर्याय आहे.

Related Posts

Comments

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Recent Stories