हृदयरोगासाठी काहीही वय नसतं हे गेल्या काही दशकांत सिध्द झालं आहे. पण जर जन्मतःच असलेला हृदयरोग हा तसा दुर्मिळ आणि फार खर्चिक आहे. ह्या लेखातून आपण जन्मजात हृदयरोग म्हणजे काय, त्याचे प्रकार आणि उपचार जाणून घेऊ.
असे बरेच लोक आहेत ज्यांना जन्मजात हृदयरोगाबद्दल काहीच माहित नाही. ह्या प्रकारच्या हृदय रोगात हृदयाला छिद्र असतं. हृदयरोगाला केवळ कोरोनरी धमनीमुळे रोगाशी जोडणे पूर्णपणे चुकीचे आहे. खरं तर, हृदयरोगामध्ये अनेक प्रकारचे रोग आहेत. ज्यापैकी जन्मजात हृदयरोग हा सुध्दा एक आहे.
जन्मतःच असणाऱ्या हृदयरोगाचे अनेक प्रकार आहेत. साध्या परिस्थितीपासून जटिल समस्यांपर्यंत लक्षणे त्यात असू शकतात जी गंभीर, जीवघेणी असू शकतात. जन्मजात हृदयरोगाचा उपचार गेल्या काही दशकांमध्ये लक्षणीयरीत्या सुधारला आहे. त्यामुळे असा हृदयरोग असलेली मुलं त्यांचं उर्वरित आयुष्य कोणत्याही प्रकारच्या अकाली मृत्यूशिवाय आनंदाने जगतात.
जन्मजात हृदयरोगाच्या उपचारांसाठी किती खर्च येतो?
भारतात जन्मजात हृदयरोगाच्या उपचाराचा खर्च सुमारे 2,25,000 ते 4,85,000 रुपये आहे. परदेशातूनही रुग्ण भारतात उपचार घेण्यासाठी येतात. कारण भारत इतर देशांच्या तुलनेत अत्यंत कमी खर्चात उपचाराच्या सुविधा पुरवतो.
जन्मजात हृदयरोग म्हणजे काय? किंवा हृदयाला छिद्र असणं म्हणजे काय?
हृदयाच्या आकारात बदल किंवा हृदयाला छिद्र असण्याला जन्मजात हृदयरोग म्हणतात. तज्ज्ञांच्या मते जन्मजात हृदयविकार मुलांमध्ये जन्मापासूनच होतो. या रोगामध्ये, हृदयाच्या संरचनेत आणि मुख्य नळीत अडथळा येतो. जन्मजात हृदयरोगाचा मुलाच्या जीवनमानावर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो.
जर असा हृदयरोग असेल तर तुम्ही तुमची खूप काळजी घ्यावी. हृदयरोग भारतातील बहुतेक लोकांच्या मृत्यूचे कारण बनला आहे. जेव्हा हृदयाची सामान्य कार्ये विस्कळीत होतात तेव्हा हृदयरोग होतो. जन्मजात हृदयरोगावर उपचार पूर्णपणे शक्य आहे. तुम्हाला कशाचीही काळजी करण्याची गरज नाही.
जन्मजात हृदयरोगाचे प्रकार
जन्मजात हृदयरोगाचे अनेक प्रकार असले तरी ते तीन मुख्य प्रकारांमध्ये विभागले जाऊ शकतात.
हृदयाच्या झडपातला दोष:
म्हणजेच हार्ट वाल्व डिफेक्ट यामध्ये हृदयाच्या आत असलेले झडप जे रक्तप्रवाह थेट नियंत्रित करतात ते हृदयातील रक्त योग्यरित्या पंप करण्याच्या क्षमतेमध्ये व्यत्यय आणते.
हार्ट व्हॉल्व डीफेक्ट :
यामध्ये, डाव्या आणि उजव्या बाजूच्या आणि हृदयाच्या वरच्या आणि खालच्या चेंबर्समधील नैसर्गिक भिंती किंवा व्हॉल्व असतात त्या योग्यरित्या विकसित होत नाहीत, ज्यामुळे रक्त हृदयामध्ये पोहोचत नाही. हा रोग हृदयावर अधिक मेहनत करण्यासाठी दबाव आणतो, ज्यामुळे उच्च रक्तदाब होऊ शकतो.
रक्तवाहिन्या निकामी होतात:
यामध्ये, हृदयाला आणि शरीरात रक्त वाहून नेणाऱ्या धमन्या आणि रक्तवाहिन्या व्यवस्थित काम करू शकत नाहीत. हे रक्त प्रवाह कमी करतात किंवा रक्त प्रवाह रोखतात ज्यामुळे विविध आरोग्यविषयक गुंतागुंत होऊ शकतात. आपण त्याच्या लक्षणांबद्दल जागरूक असलं पाहिजे.
जन्मतःच जर हृदयाला छिद्र असेल तर ही लक्षणे दिसतात
- लवकर थकल्यासारखे वाटणे
- अनियमित हृदयाचा ठोका
- चक्कर येणे
- खाण्यात अडचण
- उच्च रक्तदाबाची समस्या
- उठण्या फिरण्यात त्रास होतो
जन्मजात हृदयरोगाचा उपचार कसा केला जातो?
जन्मजात हृदयरोगाचा उपचार त्याच्या प्रकार आणि तीव्रतेवर अवलंबून असतो. काही बाळांना सौम्य हृदयरोग असतो जो कालांतराने स्वतःच बरा होतो. इतरांना गंभीर आजार असू शकतात ज्यांना मोठया उपचारांची आवश्यकता असते. या प्रकरणांमध्ये, उपचारांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश असू शकतो. काहीवेळा डॉक्टर औषधं वापरत असतात तर काहीवेळा सर्जरी करावी लागते.
औषधोपचार
अशी अनेक औषधे आहेत जी हृदयाला अधिक कार्यक्षमतेने काम करायला मदत करू शकतात. काही रक्ताच्या गुठळ्या तयार होण्यापासून रोखण्यासाठी किंवा हृदयाचे अनियमित पडणारे ठोके नियंत्रित करण्यासाठी देखील वापरली जाऊ शकतात.
रोपण करण्यायोग्य हृदयातील यंत्र (Implantable heart device)
जन्मजात हृदयरोगाशी संबंधित काही गुंतागुंत पेसमेकर आणि इम्प्लांट करण्यायोग्य कार्डिओव्हर्टर डिफिब्रिलेटर्स (आयसीडी) यासह काही उपकरणांच्या वापराने टाळता येतात. पेसमेकर हृदयाचे ठोके नियंत्रित करण्यात मदत करू शकतो आणि आयसीडी हृदयाचे अनियमित ठोके सुधारू शकतो.
कॅथेटर प्रोसीजर
कॅथेटरायझेशन तंत्र वापरुन डॉक्टरांना हृदयाची शस्त्रक्रिया न करता काही जन्मजात हृदयरोग दुरुस्त करता येतात. या प्रक्रियेदरम्यान, डॉक्टर पायातील शिरामध्ये एक पातळ नळी घालतील आणि हृदयाकडे नेतात. एकदा कॅथेटर योग्य स्थितीत आल्यावर, डॉक्टर कॅथेटरद्वारे थ्रेडेड लहान उपकरणे वापरून रोगाचे निराकरण करतात.
ओपन हार्ट सर्जरी
जन्मजात हृदयरोग दूर करण्यासाठी कॅथेटर प्रक्रिया पुरेशी नसल्यास ओपन हार्ट सर्जरीची आवश्यकता असू शकते. सर्जन हृदयातील छिद्र बंद करण्यासाठी, हृदयाचं झडप दुरुस्त करण्यासाठी किंवा रक्तवाहिन्या रुंद करण्यासाठी ओपन हार्ट सर्जरी करतात.
हृदय प्रत्यारोपण (Heart transplant)
हृदयाला छिद्र असेल तर असा जन्मजात हृदयरोग बरा करणे फार कठीण असते. ज्याला congenital heart disease म्हणतात. ह्यांवर डॉक्टर हृदय प्रत्यारोपण करायला सुचवू शकतात. या प्रक्रियेदरम्यान, बाळाचं हृदय निरोगी हृदयाने बदलले जाते. ज्याला हार्ट ट्रान्सप्लांट म्हणतात.
