योग, व्यायाम आणि ध्यान करताना श्वासाला खूप महत्त्व आहे, अशावेळी श्वासासंबंधीच्या चुका टाळा. शरीर निरोगी आणि तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी व्यायाम, योगासन आणि ध्यान यांचं खूप महत्त्व आहे. पण चुकीच्या पद्धतीने योगाभ्यास करणे किंवा ध्यान आणि ध्यानाचा सराव करणे तुमच्यासाठी फायद्याऐवजी तोट्याचच ठरू शकतं.
अनेकदा लोक व्यायाम करताना किंवा योग आणि ध्यानाचा सराव करताना श्वासोच्छवासाशी संबंधित काही चुका करतात ज्या आरोग्यासाठी अतिशय धोकादायक असू शकतात. साधारणपणे योगासने किंवा व्यायाम करताना तुमचा श्वास वेगवान होतो, पण या दरम्यान श्वासोच्छवासाचा समतोल, श्वास आत घेण्याची आणि बाहेर काढण्याची पद्धत अचूक असावी. श्वासोच्छ्वास, थांबणे आणि सोडणे या योग्य पद्धतीचे पालन केल्याने व्यायाम, योग आणि ध्यान यांचे योग्य फायदे होतात.
योग, व्यायाम आणि ध्यान करताना श्वास घेण्याशी संबंधित चुका जाणून घेऊया.
योग ध्यान आणि व्यायाम करताना श्वास घेण्याच्या ह्या चुका करू नका
श्वासोच्छ्वास ही एक सामान्य प्रक्रिया आहे, श्वास घेतल्याशिवाय मनुष्य जगणे अशक्य आहे. सामान्यपणे श्वास घेण्यासाठी तुम्हाला जास्त मेहनत करण्याची गरज नाही, पण योगासने किंवा व्यायाम करताना श्वासावर नियंत्रण ठेवून आणि श्वासोच्छवास योग्यरित्या घेतल्याने तुम्हाला अनेक फायदे मिळतात.
दिल्लीचे प्रसिद्ध योगगुरू मोहन यांच्या म्हणण्यानुसार, जर तुम्ही योग, व्यायाम आणि ध्यान करताना श्वासोच्छवासाशी संबंधित चुका करत असाल तर तुम्हाला त्याचे फायदे मिळू शकत नाहीत. तुम्ही योगासन किंवा व्यायाम कितीही चांगला करत असाल, पण जेव्हा तुम्ही नीट श्वास घेत नाही, तेव्हा त्याचा तुमच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो. योगासन, व्यायाम आणि ध्यान करताना या श्वासाशी संबंधित चुका टाळल्या पाहिजेत.
1. योग
योगाभ्यास करताना श्वास घेणे, धारण करणे आणि श्वास सोडणे या प्रक्रियेला खूप महत्त्व आहे. श्वास घेणे, धारण करणे आणि श्वास सोडणे याला योगशास्त्रात पूरक, कुंभक आणि रेचक म्हणतात. योगाभ्यास करताना डायाफ्रामच्या मदतीने पूर्ण श्वास घेणे आवश्यक आहे.
श्वास घेताना लक्षात ठेवा की योगासन करताना श्वास घेताना श्वास समान प्रमाणात घ्या आणि श्वास सोडताना हे लक्षात ठेवा. अतिशय वेगाने श्वास घेणे किंवा अचानक श्वास सोडणे हे योगाभ्यासासाठी फायदेशीर मानलं जात नाही. योगाभ्यास करताना, जर तुम्ही समान रीतीने श्वास घेत असाल आणि श्वास सोडला तर त्याचा तुमच्या मज्जासंस्थेला, मेंदूला आणि रक्तदाबाला फायदा होतो. अन्यास, विन्यास आणि कठीण व्यायाम करताना, दीर्घ श्वास घ्यावा आणि पूर्णपणे श्वास सोडावा.
2. व्यायाम
व्यायामाचे अनेक प्रकार आहेत आणि त्यांचे शरीरासाठी वेगवेगळे फायदे आहेत. व्यायाम करताना श्वास घेण्याच्या पद्धतीचीही काळजी घेतली पाहिजे. तुम्ही जड व्यायाम करत असताना, तुमचे शरीर जास्त कॅलरी बर्न करतं आणि ऊर्जा खर्च करतं.
व्यायाम करताना शरीरात ऑक्सिजनची मागणी जास्त असते. व्यायाम करत असताना, दीर्घ श्वास घ्यावा आणि समान रीतीने श्वास सोडावा. व्यायामादरम्यान, तुमचा श्वास स्वतःहून वेगवान होतो, परंतु या काळात श्वास घेण्याच्या नियमांची काळजी घेणे आवश्यक आहे. जेव्हा तुम्ही श्वास घेत असाल तेव्हा व्यायामाच्या प्रत्येक टप्प्यावर समान रीतीने श्वास घ्या आणि श्वास सोडताना हे लक्षात ठेवा. व्यायाम करताना नेहमी नाकातून श्वास घ्यावा. काही लोक व्यायामादरम्यान नाकाऐवजी तोंडाने श्वास घेतात, जे चुकीचं आहे. व्यायामादरम्यान, आपण नाकातून श्वास घ्यावा आणि श्वास सोडताना तोंडाने सोडू शकता.
3. ध्यान
ध्यान करताना श्वासोच्छवासाच्या प्रक्रियेकडे विशेष लक्ष दिलं पाहिजे. ध्यान करताना, समान रीतीने आत श्वास घ्या आणि धरल्यानंतर, तो पूर्णपणे सोडा. ध्यान करताना, जेव्हा मन अस्थिर असतं, त्या वेळी श्वास घेण्याच्या आणि सोडण्याच्या प्रक्रियेचे निरीक्षण करण्याचा प्रयत्न करा, यामुळे तुमचं मन ध्यानात जायला सुरू होईल. ध्यान करताना, दीर्घ श्वास घ्या आणि हळूहळू श्वास सोडा. शरीर आणि मनाला लाभ मिळेल.
अशाप्रकारे, योग, व्यायाम आणि ध्यान करताना तुम्ही श्वासासंबंधीच्या चुका टाळू शकता. व्यायाम, योगासनं किंवा ध्यान करताना योग्य प्रकारे श्वास घेणे फायदेशीर आहे. रक्तदाब, मज्जासंस्था आणि ताण तणावाशी संबंधित समस्यांमध्ये, श्वासोच्छ्वास योग्यरित्या घेणे देखील फायदेशीर आहे.
